کلاهبرداری

برای آشنایی با جرم کلاهبرداری ابتدا باید تعریفی از جرم ارائه دهیم تا بتوانیم بهتر جرم کلاهبرداری را بشناسیم.

باید توجه داشته باشیم که جرم کلاهبرداری از زیر مجموعه جرایم  دعاوی کیفری میباشد.

جرم

جرم هر فعل و ترک فعلی است که قانونگذار برای آن مجازات در نظر گرفته است. با این تعریف جرایم را می توان به سه دسته تقسیم بندی کرد.

• جرایم علیه اشخاص، یعنی جرایمی که برعلیه یک نفر واقع می شود و به او آسیب می رساند مانند ضرب و جرح، قتل
• جرایم علیه اموال، جرایمی که نسبت به اموال افراد واقع می شود مانند خیانت در امانت، سرقت، کلاهبرداری
• جرایم علیه امنیت و آسایس عمومی، یعنی جرایمی که علیه امنیت داخلی و خارجی کشور واقع می شود مانند جرم جاسوسی، خیانت به کشور

همان گونه که بیان شد جرم کلاهبرداری از لحاظ ماهیت در دسته جرایم علیه اموال شناخته می شود. جرم علیه اموال یعنی جرایمی که به طور مستقیم اموال اشخاص را تحت الشعاع قرار دهد و حقوق مالی شخص را تضعیف کند. افراد نسبت به اموال خود مالکیت دارند و طبق قانون هر چیزی که جز مایملک افراد باشد از نظر قانونگذار و جامعه مورد احترام است و نباید خدشه ای به آن وارد شود.

جرایم مالی به دلیل آنکه موضوع آن اموال است علاوه بر تضرر به صاحب مال برای جامعه نیز خطرناک هستند و در واقع باعث نقصان در اقتصاد جامعه می شوند. در واقع مالکیت یک نوع رابطه ی حقوقی است که بین یک شخص با اموال او ایجاد می شود و به شخص امکان بهره برداری از آن را می دهد.

اگرچه جرایمی که نسبت به اموال قابل تحقق است بسیار است اما از آن میان جرم کلاهبرداری بسیار مبتلا به است و ه شدت در جامعه روبه افزایش است از این رو به بررسی این جرم می پردازیم.

همان طور که بیان شد جرم کلاهبرداری از جرایم علیه اموال است ولی در مورد جرم کلاهبرداری که آن را از سایر جرایم مالی متمایز می کند آن است که در اکثر جرایمی مالی جرم بدون رضایت صاحب مال از اختیار او خارج می شود و صاحب مال از این موضوع بی اطلاع است مانند جرم سرقت که عبارت است از ربودن مال دیگری.

اما در مورد جرم کلاهبرداری اینگونه نیست و شخص کلاهبردار با رفتار خود باعث ایجاد اعتماد طرف مقابل شده و کاری می کند که شخص با رضایت خود مال را در اختیار کلاهبردار قرار دهد و به همین دلیل اشخاصی که مرتکب جرم کلاهبرداری می شوند دارای هوش و ذکاوت بسیاری هستند تا بتوانند طرف مقابل را متقاعد کنند و مال آن ها را به دست آورند.

به همین خاطر در جوامع آمار جرم کلاهبرداری بسیار زیاد که البته از جرایم سیاه و پنهان محسوب می شود زیرا از یک سو شخص کلاهبردار به دلیل هوش خود به گونه ای مال را تصاحب می کند که شاید صاحب مال متوجه جرم کلاهبرداری نشود و از سوی دیگر حتی اگر شخص بداند فریب خورده به دلیل خجالت و غفلت خود حاضر به بیان جرم نیست و به نوعی جرم را پنهان می کند.

بسیاری از کلاهبرداران شخصا به کلاهبرداری اقدام نمی کنند و اکثر مواقع از طریق بنگاه ها و شرکت های تجاری دست به کلاهبرداری می زنند و همین امر باعث فریب اکثر مردم می شود.

از طرف دیگر بسیاری از کلاهبرداری ها بزرگ در شرکت ها محقق می شود و صاحبان سهام این نوع شرکت ها از این جهن که اعتبار آن ها در برابر مردم دچار خدشه نشود از ابراز آن سرباز می زنند و سعی در پنهان آن دارند تا مورد تمسخر دیگران واقع نشوند.

عناصر تشکیل دهنده جرم کلاهبرداری

جرم کلاهبرداری دارای دو عنصر بسیار مهم است.

توسل به وسایل متقلبانه

اولین عنصر یا رکن آن توسل به وسایل متقلبانه است یعنی کلاهبردار با توسل به وسایل متقلبانه موجب فریب طرف مقابل می شود و برای وقوع این رکن استفاده از شیوه ها و یا وسایل مختلف بسیار مهم است. در واقع در این عنصر شیوه استفاده از این وسایل حائز اهمیت است. به گونه ای که شخص کلاهبردار باید راهی برای فریب شخص پیدا کند و با حیله و تقلب و نیرنگ باعث شود تا شخص مقابل به او اعتماد کند و با رضایت خود مال را در اختیار مجرم قرار دهد.

حال باید ببینیم این وسایل و رفتار چیست که باعث فریب می شود و شخص به اختیار خود مال را در اختیار کلاهبردار قرار می دهد.

• استفاده کلاهبردار از نام و عنوان مجعول که باعث فریب دیگران شود.
• مردم را به وجود موسسات و شرکت های تجاری بزرگ که موهوم است و وجود خارجی ندارد فریب دهد.
• مردم را از حوادث غیر واقعی که اصلا وجود ندارند یا احتمال وقوع آن ها کم است بترسانند و از این طریق اموال آن ها را از دست آن ها بگیرد.

در نتیجه کلاهبردار از طریق توسل به وسایل متقلبانه باعث فریب طرف مقابل می شود.

بردن مال دیگری

عنصر دوم کلاهبرداری بردن مال غیر است. در واقع شخص کلاهبردار با توسل به فریب باعث می شود طرف مقابل با رضایت و میل شخصی مال را در اختیار او قرار دهد. پس مفاهیمی همچون خیانت در امانت یا سرقت موضوعیتی ندارند. بدیهی است که در نتیجه در اختیار گذاشتن مال به شخص مجرم و بردن مال توسط او، باعث ضرر مالی به شخص می شود و سوء نیست کلاهبردار به وضوح مشخص است.

حال سوالی که به ذهن می رسد این است که می شود به صرف یک دروغ ساده شخص را کلاهبردار قلمداد کرد و به او نسبت جرم کلاهبرداری را منتسب کرد؟

باید گفت که به صرف یک دروغ نمی توان شخص را کلاهبردار دانست و دروغ را مانور متقلبانه قلمداد کرد ولی اگر این دورغ منجب به آن شود که شخص مال را در اختیار کلاهبردار قرار دهد جرم کلاهبرداری محقق شده است.

جرم کلاهبرداری باید با یک عمل مثبت مادی تحقق یابد و با ترک فعل یا عدم انجام کار ویا خودداری از یک عمل محقق نمی شود.

به عنوان مثال در هنگام خرید کالایی ممکن است آن کالا دارای عیب یا نقصی باشد که از دید خریدار پنهان بماند و فروشنده هم اشاره ای به آن نکند در این صورت جرم کلاهبرداری اتفاق نیفتاده و خریدار تنها می تواند آن معامله به لحاظ خیارات مقرر در قانون مدنی مثل خیار عیب یا تدلیس فسخ نماید و موضوع جنبه حقوقی پیدا می کند نه کیفری و جرمی محقق نشده است تا قابل شکایت در مراجع قضایی باشد.

مجازات جرم کلاهبرداری

به لحاظ مهم بودن جرم کلاهبرداری قانونگذار برای این جرم مجازات سنگینی وضع کرده است که عبارت است از ۱تا ۷ سال حبس، جزای نقدی به میزان مال برده شده و رد مال به صاحبش و کلاهبردار باید مالی را که محق نبوده با توسل به فریب به دست آورده به مالک اصلی مسترد کند.

کلاهبرداری رایانه ای

علاوه بر کلاهبرداری به شکل سنتی که تعریف و مصادیق آن گذشت وبا توجه به پیشرفت جوامع استفاده از فضای مجازی و اینترنت هم به تبع آن گسترش یافته است و به همین علت جرایم سایبری و رایانه ای نیز توسعه پیدا کرده است و با توجه به اهمیت موضوع قانونگذار ایران هم به جرم انگاری این جرایم پرداخته است.

همان گونه که در بالا ذکر شد کلاهبرداری از جرایم تعریف شده در قانون است که می تواند علاوه بر شکل سنتی آن که بیان شد به صورت رایانه ای نیز ارتکاب یافته شود.

با توجه به تعریف ارائه شده در قانون کلاهبرداری رایانه ای عبارت است از اینکه کسی به صورت غیر مجاز از سامانه های رایانه ای یا مخابراتی با ارتکاب اعمالی از قبیل وارد کردن، تغییر، محو، ایجاد یا متوقف کردن داده ها یا مختل کردن سامانه، وجه یا مال یا منفعت از یک ۱ تا ۵ سال یا جزای نقدی محکوم خواهد شد.

همان گونه که از تعریف بالا مشخص است کلاهبرداری رایانه ای با کلاهبرداری سنتی متفاوت است. کلاهبرداری رایانه ای صرفا در فضای مجازی قابل تحقق است و حتی فرد بزه دیده از این جرم ممکن است بی اطلاع باشد و شخص بزهکار به وسیله سامانه های مخابراتی و اینترنتی به حساب بانکی شخص دسترسی پیدا کند به گونه ای که شخص اصلا متوجه نشود.

منظور قانونگذار از بحث وارد کردن اطلاعات به رایانه برای پردازش است.به عنوان مثال کلاهبردار با وارد کردن کارت بانکی شخصی به دستگاه خودپرداز از حساب بانکی او برداشت می نماید پس این شخص مرتکب جرم کلاهبرداری رایانه ای شده است.

کلاهبردار رایانه ای به دنبال کسب چه چیزهایی است؟

کسی که مرتکب جرم کلاهبرداری شده است مانند هر مجرم دیگری به دنبال سود یا منفعتی است. تفاوت کلاهبردار سنتی با راینه ای در این است که کلاهبردار سنتی با توسل به وسایل متقلبانه به دنبال بردن مال دیگری است در حالی که کلاهبردار رایانه ای بدون نیاز به فریب دیگری به دنبال کسب سود یا منفعت برای خود یا دیگری است. یعنی اینکه کلاهبرادر سنتی فقز مالی از دیگری را از اختیار و تصرف او خارج می کند ولی کلاهبردار رایانه ای هم مال دیگری را می برد هم منفعتی را به دست می آرود و یا اینکه از خدمتی بدون اطلاع طرف مقابل استفاده می کند.

     سخن آخر

همان گونه که توضیح داده شد به لحاظ تخصصی بودن موضوع کلاهبرداری و امکان اشتباه آن با برخی جرایم دیگری و یا به تصور اینکه اصلا جرمی محقق نشده یا برعکس بهتر است دراین گونه موارد با افراد متخصص و مجرب در این حوزه مشورت نمایید تا به تصورغلط راه اشتباه قضایی را طی نکنید.

شرکت حقوقی سرآسا آماده هرگونه پاسخ گویی در این زمینه به شما عزیزان است و تمامی مشاوره ها به صورت رایگان خواهد بود.

به منظور مشاوره رایگان انواع امور حقوقی  ثبتی کسب و کار خود میتوانید با شماره ۰۲۱-۲۲۳۹۵۷۱۷ – ۰۹۱۹۷۷۰۵۴۷۰ تماس گرفته یا به دفتر مرکزی به آدرس: تهران، بلوار اندرزگو، بلوار صبا، ابتدای مهر۸، پلاک ۴۰، واحد ۶. مراجعه نمایید.

نشانی وب سایت : http://sar-asa.com/ نشانی ایمیل شرکت سر آسا info@sar-asa.com