دعاوی چک
با وجود اینکه امروزه چک یکی از ابزار مبادلات است و در اغلب موارد به چای پول نقد به کار می رود اما نسبت به آن بی‌توجهی‌هایی صورت گرفته و در بسیاری از موارد دیده شده عدم آگاهی از قانون دشواری‌هایی برای مردم به وجود آورده است.
براساس قانون تجارت ، چک نوشته‌ای است که به موجب آن صادرکننده می‌تواند تمام یا قسمتی از پول خود را که نزد بانک دارد باز پس گیرد یا به شخص دیگری واگذار کند.
قوانین و مقررات مربوط به چک حسب مورد ، در مورد چک‌هایی که به شکل الکترونیکی از این به بعد صادر می‌شوند نیز لازم‌الرعایه است.
دعاوی چک و سفته
ارکان تشکیل دهنده چک :
درمورد هرچکی سه شخص وجود دارد : صادرکننده (یا همان کسی که چک می کشد) ، دریافت کننده / دارنده (همان کسی که چک را به عنوان وجه دریافت می کند ) و پرداخت کننده ( بانک صادرکننده دسته چک / محال علیه). هریک از این افراد حقوق و وظایفی را دارند.
- صادرکننده چک موظف است در تاریخ مقرر در چک در بانک موجودی داشته باشد و چک را به صورتی صادر نماید تا بانک بتواند وجه آن را پرداخت کند.
- دریافت کننده (دارنده چک) هنگام مراجعه به بانک باید علاوه برچک اسناد هویتی من الجمله کارت ملی یا شناسنامه خویش را به همراه داشته باشد.
- بانک مکلف است پس از احراز هویت دارنده چک را نقد نماید.
نکاتی در مورد چک :
- مطابق قانون صدور چک هرکس با علم به بسته بودن حساب بانکی خود مبادرت به صدور چک کند عمل وی در حکم صدور چک بلامحل خواهد بود و به حداکثر مجازات ۲سال حبس محکوم می‌شود. این مجازات غیرقابل تعلیق است. اماجرائم مذکور در این قانون بدون شکایت دارنده چک قابل تعقیب نیست.
- اگر دریافت کننده چک بلامحل ظرف مدت ۶ ماه از صاحب حساب شکایت نکند دیگر حق شکایت کیفری نخواهد داشت.
- محکوم علیه موظف است مبلغی معادل یک سوم چک را به نفع دولت پرداخت نماید.
- سه نوع چک قابل پیگرد قانونی نیست: چک سفید امضا ، چک تضمینی و چکی که در آن شرطی قید شده باشد.
- اگر اشخاص با یکی از موارد زیر مواجه شدند ، می‌توانند چک را برگشت بزنند :
- نبودن وجه نقد یا کافی نبودن آن در حساب صادرکننده
- صدور دستور عدم پرداخت وجه چک به بانک از طرف صاحب حساب
- صدور چک به صورت نادرست مانند عدم مطابقت امضا ، اختلاف در مندرجات چک ، قلم خوردگی و…
- چنانچه چک به دلایل فوق الذکر برگشت خورد ، پس از دریافت گواهی عدم‌پرداخت از بانک محال علیه و اطمینان از عدم وصول چک از طریق مذاکره ، باید اقدام به طرح شکایت کیفری کرد.
۷٫هرگاه وجه چک به علتی از علل فوق الشعار قابلیت پرداخت از سوی بانک را نداشته باشد بانک مکلف است به درخواست دارنده چک فوراً غیرقابل‌پرداخت بودن آن را در سامانه یکپارچه بانک مرکزی ثبت نماید و با اخذ کد رهگیری و درج آن در گواهینامه‌ای که مشخصات چک و هویت و نشانی کامل صادرکننده در آن ذکر شده باشد ، علت یا علل عدم پرداخت را صریحاً قید و آن را امضاء و مهر و به متقاضی تسلیم نماید. به گواهینامه فاقد کد رهگیری و فاقد مهر شرکت ها در مراجع قضائی و ثبتی ترتیب اثر داده نمی شود.
وکیل برای چک، سفته
در برگ مزبور باید مطابقت یا عدم مطابقت امضای صادرکننده با نمونه امضای موجود در بانک (در حدود عرف بانک‌داری) از طرف بانک گواهی شود. بانک مکلف است به منظور اطلاع صادرکننده چک ، فوراً نسخه دوم این برگ را به اخرین نشانی صاحب حساب که در بانک موجود است ، ارسال دارد. در برگ مزبور باید نام و نام خانوادگی و نشانی کامل دارنده چک نیز قید گردد.
نکته قابل توجه این است که ۲۴ ساعت پس از برگشت‌شدن چک توسط دارنده ، همه حساب های صادرکننده در تمامی بانک ها مسدود خواهد شد.
۸٫بعد از ثبت اینکه بانک غیرقابل پرداخت بودن چک را در سامانه یکپارچه بانک مرکزی انجام داد ، این سامانه به صورت آنلاین این موضوع را به تمام بانک ها و موسسات اعتباری اطلاع خواهد داد. پس از گذشت ۲۴ ساعت تمامی بانک‌ها و مؤسسات اعتباری حسب مورد مکلفند تا هنگام رفع سوء اثر از چک ، اقدامات زیر را نسبت به صاحب حساب اعمال نمایند:
الف- عدم افتتاح هرگونه حساب و صدور کارت بانکی جدید؛
ب- مسدود کردن وجوه کلیه حساب‌ها و کارت‌های بانکی و هر مبلغ متعلق به صادرکننده که تحت هر عنوان نزد بانک یا مؤسسه اعتباری دارد به میزان کسری مبلغ چک به ترتیب اعلامی از سوی بانک مرکزی
ج- عدم پرداخت هرگونه تسهیلات بانکی یا صدور ضمانت نامه‌های ارزی یا ریالی
د- عدم گشایش اعتبار اسنادی ارزی یا ریالی
- دارنده چک می‌تواند با ارائه گواهینامه عدم پرداخت ، از دادگاه صالح صدور اجرائیه نسبت به کسری مبلغ چک و حق الوکاله وکیل طبق تعرفه قانونی را درخواست نماید. دادگاه مکلف است در صورت وجود شرایط زیر حسب مورد علیه صاحب حساب، صادر کننده یا هر دو اجرائیه صادر نماید.
دعاوی چک، سفته، برات
الف- در متن چک ، وصول وجه آن منوط به تحقق شرطی نشده باشد.
ب- در متن چک قید نشده باشد که چک بابت تضمین انجام معامله یا تعهدی است.
ج- گواهینامه عدم پرداخت به دلیل دستور عدم پرداخت.
۱۰٫صادرکننده مکلف است ظرف مدت ده روز از تاریخ ابلاغ اجرائیه ، بدهی خود را بپردازد ، یا با موافقت دارنده چک ترتیبی برای پرداخت آن بدهد یا مالی معرفی کند که اجرای حکم را میسر کند ؛ در غیر این‌صورت حسب درخواست دارنده ، اجرای احکام دادگستری ، اجرائیه را طبق «قانون نحوه محکومیت‌های مالی مصوب ۲۳/۳/۱۳۹۴» به مورد اجراء گذاشته و نسبت به استیفای مبلغ چک اقدام می‌نماید.
- اگر صادرکننده یا قائم مقام قانونی او دعاوی مانند مشروط یا بابت تضمین بودن چک یا تحصیل چک از طریق کلاهبرداری یا خیانت در امانت یا دیگر جرائم در مراجع قضائی اقامه کند ، اقامه دعوی مانع از جریان عملیات اجرائی نخواهد شد ؛ مگر در مواردی که مرجع قضائی ظن قوی پیدا کند یا از اجرای سند مذکور ضرر جبران ناپذیر وارد گردد که در این صورت با أخذ تأمین مناسب ، قرار توقف عملیات اجرایی صادر می نماید. در صورتی که دلیل ارائه شده مستند به سند رسمی باشد یا اینکه صادرکننده یا قائم مقام قانونی مدعی مفقود شدن چک بوده و مرجع قضائی دلایل ارائه شده را قابل قبول بداند ، توقف عملیات اجرائی بدون أخذ تأمین صادر خواهد شد. به دعاوی مذکور خارج از نوبت رسیدگی خواهد شد.
وصول چک از طریق مراجع ثبتی :
راه آسان برای رسیدن به حقوق دارنده چک ، اقدام از طریق مراجعه به اجرای ثبت برای وصول وجه چک است. مطابق قانون”چک در حکم سند لازم الاجراست” یعنی برای وصول چک اگر مواعد و شرایط قانونی رعایت شده باشد دارنده بدون نیاز به مراجعه به دادگاه می تواند برای چک صدور اجراییه را از مراجع ثبتی درخواست نماید.
در واقع این طور می توان بیان نمود که دارنده برای دریافت ملغ چک بدون اینکه مجبور باشد مبلغی تحت عنوان خسارت احتمالی در صندوق دادگسری تودیع نماید می تواند دعوای خود را از طریق اجرایی ثبت پیش ببرد مگر اینکه از تاریخ صدور چک بیش از ۵ سال گذشته باشد. در صورت رعایت مواعد قانونی دارنده چک پس از مراجعه به بانک و اطلاع از غیرقابل پرداخت بودن چک ، با دریافت گواهینامه عدم پرداخت (برگشت) برای صدور اجراییه ، عین چک را به انضمام گواهینامه مبنی بر مطابقت امضای چک با نمونه موجود آن در بانک که از سوی بانک صادر می شود ،
به اجرای ثبت اسناد محل تسلیم و تقاضای صدور اجراییه می کند. البته قبل از صدور اجراییه ، متقاضی باید مبلغ حق الاجرا را در صندوق اجرای ثبت تودیع نموده و نیز اقدام به معرفی اموال متعلق به صادرکننده چک به غیر از مستثنیات دین (وسایل ضروری زندگی)کند.
چک برگشتی حقوقی و کیفری
نکته : در صورتی که می خواهید از مزایای دعوای کیفری در مراجع قانونی بهره مند شوید می بایست از تاریخ صدور چک به مدت شش ماه از بانک محال علیه گواهینامه عدم پرداخت چک را دریافت نمایید و شش ماه از آن تاریخ فرصت اقامه دعوای کیفری را دارید در غیر این صورت حق دعوای کیفری از شما ساقط خواهد شد و تنها طرح دعوای حقوقی مقدور است.
در صورتی که از قوانین مربوط به چک اطلاعات کافی ندارید می توانید با مشاورین و وکلای متخصص ما در موسسه حقوقی سرآسا مشورت و تماس باما بگیرید
آخرین دیدگاه‌ها